نقدی بر میتود اخذ امتحانات در دانشگاه ها و مکاتب افغانستان

بسم الله الرحمن الرحیم

نقدی بر میتود اخذ امتحانات در دانشگاه ها و مکاتب افغانستان

در یکی از روزها زمانیکه من دانش آموز کلاس هفتم مکتب بودم، متوجه شدم که بسیاری از دوستان و هم کلاسانم که درجه صنفی آنها بمراتب پایانتر بودند، از مسائل و موضوعات مهم بمراتب آگاه تر و فهمیده تر بودند. از آن زمان به بعد این امر باعث شد تا در این مسئله بیشتر کنجکاوتر گردم. چندین بار از استادان و دوستان خود علت آن را جویا شدم ولی جواب قناعت بخش بدست نیاوردم. در اخیر همان سال من که در صنف درجه پنجم را داشتم با چهار دوست دیگرم وارد یک امتحان بزرگ شدیم، جای تعجب این بود که در این امتحان بزرگ از جمله همه دوستانم صرف من توانستم نتیجه کامیابی را بدست بیاورم باوجود آنکه چهار دوستم درجات بهتر صنفی را نظر به من داشتند.

از صنف هشتم الی ختم دوره لیسه همیشه با این نتیجه برخورد میکردم که آن اشخاصیکه بهتر سخن میزدند، بهتر می اندیشیدند، درک بهتر از موضوعات داشتند اکثرآ در درجات عالی صنف خویش قرار نمیگرفتند. (به استثنا بعضی از آنها). ولی بر عکس دوستان من که در درجات عالیتر صنف ایشان قرار گرفته بودند نمیتوانستند که به شکل بهتر و خوبتر حرف بزنند، بیندیشند... و حتی روابط اجتماعی آنها نیز خرابتر شده بودند.

من حالا در کلاس سوم دانشگاه کابل مصروف آموزش هستم و تازه به جواب این سوال که سالها به آن می اندیشیدم رسیده ام. در دانشکاه نیز همان برخوردهای را روبرو میشوم که در دوران مکتب با آن مواجه شده بودم. زمانیکه استادان به صنف میآیند و از درس روز قبلی بازپرسی میکنند، یک تعداد محدود که آنها هم اول، دوم و سوم نمره صنف هستند به پاسخ های استادان میپردازند. ولی زمانیکه در داخل صنف از موضوعات خارج از کتاب و چپترهای درسی دانشگاه، و مسائل مهم جهانی و کشوری که بمراتب مهمتر است بحث میشود، اکثرآ نظریه پردازان و صحبت کنندگان آن همان دانشجویان اند که در درجه های بالاتر صنف قرار ندارند. (البته میخواهم عرض نمایم که دوستان که در درجات بلندتر صنف قرار دارند فکر نکنند که از روی خصومت و یا بدانیشی این حرف ها را میزنم. چرا که خودم نیز اکثرآ در رده های بلند صنف قرار گرفته ام و فعلآ نیز قرار داردم، ولی متاسفانه این یک حقیقت تلخ است که بعدآ دلایل آنرا ذکر خواهم کرد).

یکی از دوستانم که واقعآ برایم عزیز است، حدودآ شش سمستر را باهم در یک صنف گذشتاندیم. او در چهار سمستر قبلی هیچ گاهی در ده بهترین صنف قرار نگرفته بود. در طول آن چهار سمستر همیشه در بحث ها سهم خود را میداشت. و بر علاوه معلومات و فهم که از مسائل مهم روز، مشکلات، اندیشه و حروف... که داشت واقعآ قابل ستایش بود. جای تعجب برایم این بود که او در سمستر پنجم توانست به درجه اول صنف دست پیدا کند، ولی متاسفانه در سمستر ششم که او اول نمره صنف هم بود و اندیشه ادامه اول نمره بودن را هم در سر داشت، ضعف بزرگ در اندیشته و تفکرات او پدیدار آمد.

علت در چیست؟

اگر چه یکتعداد علل مختلف باهم یکجا گردیده و سبب بمیان آمدن این مشکل شده است ولی بنظر من بزرگترین مشکل که انسان های با تفکر و اندیشه که لیاقت اصلی را دارا میباشند نمیتوانند در رده های اول صنف قرار گیرند. همانا میتودهای غلط اخذ امتحانات میباشد.

در مراکز تعلیمی و تحصیلی افغانستان طوری امتحانات اخذ میگردد که در طول یک سمستر هر مضمون یک چپتر 60-70 صفحه یی دارد. کسانی در امتحانات موفقتر هستند که در طول یک سمستر توانسته اند که خط به خط این چپتر را حفظ کنند. و متاسفانه که در ارائه جواب سوالات اکثر استادان خط به خط چپترهای خود را خواهان اند. لهذا آن دانشجویان که در طول سمستر توانسته اند این چپترها را خط به خط حفظ ویا به اصطلاح دانشجویان افغان "میخانیک" کرده اند، در امتحانات نمرات عالی را کسب میکنند. ولی دانشجویان که موضوعات مضمون را بشکل تحلیلی و مفصلتر درک نموده و روزها و شب ها را برای مطالعه آن در کتبخانه ها و سایت های انترنتی سپری نموده اند نمیتوانند که نمرات عالی را بدست آورند. چراکه همانطور که یادآور شدیم، متاسفانه که جواب درست و معیار نمره دادن برای بعضی استادان خطوط و کلمات استفاده شده چپترهای خودشان است.

یکی از دوستانم که چند سال قبل دانشجوی یکی از دانشکده های دانشگاه کابل بود سرگذشت خود را برایم چنین تعریف کرد: "من در کلاس دوم دانشگاه درس میخواندم در یکی از روزهای امتحان که مضمون خیلی دلچسپ و مهم برایم بود و برای آن آمادگی خوبی هم داشتم شرکت نموده بودم. بعد از حل نمودن تمام سوالات نزد خود فکر کردم که حدود 95-100 نمره اخذ خواهم کرد. ولی چند روز بعد زمانیکه نمرات اعلان گردید نمره که برای من داده شده بود 70 بود. خیلی ناراحت شده و به استاد مضمون مراجعه نمودم. بعد از گفتگویی قرار بر این شد که باید ورق امتحانم دوباره کنترول گردد. زمانیکه استاد مضمون ورق امتحانم را کنترول مجدد نمود برایم اشتباه مرا نشان داد. در آنجا تعریفی خواسته شده بود، من هم تعریف آنرا نوشته بود و تعریف هم درست بود ولی استاد مضمون بالای جواب آن چلیپا کشیده بود. و علت آنرا برایم گفت که جواب تان شاید درست باشد، ولی از اینکه این تعریف در چپتر من ذکر نشده است، نمره ندارد."

چه مشکلات را ببار می آورد

معیار غلط امتحانات در دانشگاه ها باعث میگردد که اشخاصیکه واقعآ فهم، پشت کار و اندیشه دارند، نمیتوانند در رده های اول صنف از لحاظ درجه صنفی قرار بگیرند، آنهائیکه با حفظ نمودن چند چپتری توانسته همیشه اول نمره صنف باشند و بعدآ بخاطر اینکه درجه خوبی داشته است استاد دانشگاه مقرر گردیده، و در بورسهای و سکالرشیپها نیز مقدمتر بوده و نهایتآ منحیث عالم عرض وجود میکند. ولی آن دانشجوی که درک و فهم بیشتر داشته از اینکه صرف خود را وابسته چپترهای استادان نکرده است از همه این مزایا بی بهره میگردد.

حالا شما بگوئید، شخصیکه خود دارای اندیشه و مفکوره نبوده، ویا شخصیکه اقلآ به کتابخانه ها نرفته و از مسائل روز و مشکلات و هزاران موضوعات دیگر که انسانها با آن دست و پا میزنند باخبر نباشد چگونه میتواند، یک معلم، یک دانشمند و یا یک متفکر گردد؟

پیشنهادات

برای رهایی از مشکلات که فوقآ از آن یادآوری گردید، باید اشخاصیکه در راس مراکز تعلیمی و تحصیلی قرار دارند برای تغییر و تبدیل نمودن سیستم درسی و سیستم امتحانات بکوشند.

سیستم درسی دانشگاه ها خاصتا دانشکده ها و رشته های اجتماعی محدود به یک کتاب و یک چپتر 60-70 صفحه یی نمانده، برای دانشجویان موخذها و منابع برای مطالعه آماده گردد.

بیشتر از اینکه مفکورهای عالمان را خوانده و حفظ نموده باشیم، برای دانشجویان و قشر جوان این رویه را بدهیم که چگونه خود مفکوره تولید نمایند. از اینکه نظریات علما را برای رهایی از مشکلات هر روز تکرار نموده و حفظ نمائیم این رویه را به جوانان و دانشجویان خود بدهیم که خود چگونه میتوانیم راه حل برای مشکلات خود جستجو کنند.

اگر خواست خدا بود در مقالات بعدی روی چگونگی شیوه تدریس و شیوه امتحانات صحبتهای خواهیم داشت...

تشکر از شما – منتظر نظریات تان هستیم

نوشته شده توسط: سیر احمد نیاز- 2010/11/22